Thiên trường địa cửu hữu thì tận
Thử hận miên miên vô tuyệt kì.
- Bạch Cư Dị
Trường hận ca hoạ quyển (Chōgonka gakan 長恨歌画卷) của Kanō Sansetsu (狩野山雪 Thú dã Sơn tuyết, 1589-1651) là hoạ sư Nhật Bản thuộc hoạ phái Kanō, được vẽ vào đầu thời Edo, khoảng năm 1646. Hoạ phẩm mang tính trần thuật này dựa rất sát vào mọi tình tiết trong bài thơ “Trường hận ca” của Bạch Cư Dị (772-846) và ban hình thức thị giác cho bài thơ trường thiên này. Vì vậy có thể nói hoạ phẩm là một “phiên dịch” bài thơ thành hình ảnh, trong đó hoạ sĩ Sansetsu cũng lấy cảm hứng rất nhiều nguồn từ những danh hoạ tiền bối Nhật Bản và Trung Hoa đương thời, và đây cũng là đề tài thịnh hành của trường phái Kanō (狩野派 Thú Dã phái) – một hoạ phái chủ đạo từ cuối thế kỷ 15 cho tới thời Minh Trị bắt đầu vào năm 1868, có sự tồn tại lâu dài và ảnh hưởng nhất trong lịch sử Nhật Bản suốt hơn 300 năm và cũng là trường hợp độc nhất trong lịch sử nghệ thuật thế giới.
Nhìn chung, Trường
hận ca hoạ quyển mang tính chất và kết cấu như một sân khấu kịch nghệ, gồm
hai hoạ quyển vẽ trên lụa, mỗi quyển 18 cảnh, tổng cộng 36 cảnh. Mỗi quyển chia
thành 6 phần có độ dài bằng nhau, mỗi phần (dài 180cm) trình bày một “hồi” gồm
hai hoặc ba “cảnh” – tương tự như cảnh và hồi trong một hí kịch. Kích thước
quyển Thượng: 31.5mm x 1048mm; quyển Hạ: 31.5mm x 1070mm; dài tổng cộng khoảng
21m.
Đề tài lấy từ
bài thơ trường thiên tự sự “Trường hận ca” của Bạch Cư Dị miêu tả chuyện tình
diễm lệ và bi thảm của Đường Minh Hoàng và Dương Quý Phi. Cụ thể hoạ quyển Một có
sáu hồi: 1) Hoàng đế phát hiện Dương Quý Phi và sủng ái nàng; 2) Đường Minh
Hoàng và Dương Quý Phi vui thú trong cung; 3) Sự thăng tiến và thao túng của
nhà họ Dương; 4) Sự bỏ quên quốc sự khiến gây nên cuộc mưu phản; 5) Loạn An Lộc
Sơn và cuộc trốn chạy của nội cung; 6) Cuộc xử hình Dương Quý Phi.
Và sáu hồi của
hoạ quyển Hai: 1) Cuộc trốn chạy sang đất Thục qua núi non hiểm trở; 2) Sự trở
về kinh đô của Minh Hoàng; 3) Nỗi thương tiếc khôn nguôi của ông; 4) Tìm Đạo sĩ
dùng pháp thuật để gặp hồn Dương Quý Phi; 5) Đạo sĩ tìm thấy nơi cư ngụ của
nàng ở đảo bồng lai; 6) Đạo sĩ diện kiến nàng.
Kiệt tác Trường hận ca hoạ quyển thuộc bộ sưu tập của
Thư viện Chester Beatty (Dublin, Ireland) từ năm 1926 nhưng từng bị xếp nhầm
vào tranh Trung Quốc, cho mãi tới năm 1980 được nữ giám tuyển Nhật Yoshiko
Ushioda phát hiện và cùng với các tác giả khác xuất bản trong chuyên khảo: Chinese
Romance from Japanese Brush – Kano Sansetsu’s Chōgonka Scrolls in the Chester
Beatty Library (Thiên diễm tình Trung Hoa qua bút mặc Nhật Bản – Trường
hận ca hoạ quyển của Kano Sansetsu trong Thư viện Chester Beatty), London: Scala Publishers
2009.
Bài thơ “Trường hận ca” của bạch Cư Dị với bản Việt dịch dưới đây của Nguyễn Mỹ Tài; bản dịch này đúng ra do một số thân sĩ ở Bình Định tham gia dịch, trong đó có cụ Nguyễn Mỹ Tài, và đã được Đào Tấn đọc duyệt. Mỗi khổ thơ tương ứng với từng “hồi” và “cảnh” trong hoạ quyển để người xem dễ thưởng ngoạn.
*
[Hoạ quyển Một]
Xưa Vua Hán trọng người sắc nước,
Tìm bao năm chưa được duyên lành.
Họ Dương gái mới trưởng thành,
Bồng xuân còn khoá tơ tình chửa trao.
漢皇重色思傾國，
御宇多年求不得。
楊家有女初長成，
養在深閨人未識。
Hán hoàng trọng sắc tư khuynh quốc
Ngự vũ đa niên cầu bất đắc.
Dương gia hữu nữ sơ trưởng thành
Dưỡng tại thâm khuê nhân vị thức.
(Vua Hán trọng sắc đẹp, muốn có một người nghiêng nước nghiêng thành
Ở ngôi bao năm tìm kiếm không được.
Họ Dương có cô gái mới lớn lên
Nuôi dạy ở nơi buồng the, người ngoài chưa ai biết)
Bỗng chọn vào bên chỗ quân vương.
Một cười trăm vẻ rỡ ràng,
Sáu cung son phấn xem dường nhạt không.
天生麗質難自棄，
一朝選在君王側。
回眸一笑百媚生，
六宮粉黛無顏色。
Thiên sinh lệ chất nan tự khí
Nhất triêu tuyển tại quân vương trắc
Hồi mâu nhất tiếu bách mị sinh
Lục cung phấn đại vô nhan sắc.
(Vẻ đẹp trời sinh khó tự bỏ hoài,
Một sớm được tuyển vào bên vua
Mỗi lần ngoành mặt, nhoẻn cười lộ ra trăm vẻ đáng yêu
Sáu cung son phấn không còn ai đáng gọi là có nhan sắc nữa)
Tóc mây, mặt hoa, vàng gót dạo,
Đêm xuân nồng, nương náu màn đào.
Giận đêm vắn, mặt trời cao,
Quân vương từ ấy buổi chầu ra trưa.
一朝選在君王側。
回眸一笑百媚生，
六宮粉黛無顏色。
Thiên sinh lệ chất nan tự khí
Nhất triêu tuyển tại quân vương trắc
Hồi mâu nhất tiếu bách mị sinh
Lục cung phấn đại vô nhan sắc.
(Vẻ đẹp trời sinh khó tự bỏ hoài,
Một sớm được tuyển vào bên vua
Mỗi lần ngoành mặt, nhoẻn cười lộ ra trăm vẻ đáng yêu
Sáu cung son phấn không còn ai đáng gọi là có nhan sắc nữa)
Tiết xuân lạnh, ao trong cho tắm,
Nước suối nông trơn thắm màu da.
Thị tì dìu đỡ thớt thơ,
Từ nay mới thật ơn nhờ yêu đương.
Nước suối nông trơn thắm màu da.
Thị tì dìu đỡ thớt thơ,
Từ nay mới thật ơn nhờ yêu đương.
春寒賜浴華清池，
溫泉水滑洗凝脂。
侍兒扶起嬌無力，
始是新承恩澤時。
Xuân hàn tứ dục Hoa Thanh trì
Ôn tuyền thuỷ hoạt tẩy ngưng chi
Thị nhi phù khởi kiều vô lực
Thuỷ thị tân thừa ân trạch thì.
(Tiết xuân lạnh, được tắm ở hồ Hoa Thanh
Suối ấm, nước trơn dội trên da trắng mịn như mỡ đông
Thị tỳ nâng dậy, yếu mềm như không còn sức nữa
Ấy là lần đầu tiên được thấm nhuần ơn vua)
溫泉水滑洗凝脂。
侍兒扶起嬌無力，
始是新承恩澤時。
Xuân hàn tứ dục Hoa Thanh trì
Ôn tuyền thuỷ hoạt tẩy ngưng chi
Thị nhi phù khởi kiều vô lực
Thuỷ thị tân thừa ân trạch thì.
(Tiết xuân lạnh, được tắm ở hồ Hoa Thanh
Suối ấm, nước trơn dội trên da trắng mịn như mỡ đông
Thị tỳ nâng dậy, yếu mềm như không còn sức nữa
Ấy là lần đầu tiên được thấm nhuần ơn vua)
Đêm xuân nồng, nương náu màn đào.
Giận đêm vắn, mặt trời cao,
Quân vương từ ấy buổi chầu ra trưa.
雲鬢花顏金步搖，
芙蓉帳暖度春宵。
春宵苦短日高起，
從此君王不早朝。
Vân mấn hoa nhan kim bộ dao
Phù dung trướng noãn độ xuân tiêu
Xuân tiêu khổ đoản nhật cao khởi
Tòng thử quân vương bất tảo triều
(Tóc mây, mặt hoa, những chuỗi ngọc trên đầu rung rinh
Trướng phù dung ấm trải qua đêm xuân
Bực nỗi đêm xuân ngắn ngủi, mặt trời lên cao rồi mới dậy
Từ đấy vua không ra coi chầu sớm nữa)
Cuộc hoan yến say sưa mãi mãi,
Đêm lần đêm, xuân lại đòi xuân.
Trong ba ngàn kẻ cung tần,
Chỉ riêng dành một ái ân cho nàng.
芙蓉帳暖度春宵。
春宵苦短日高起，
從此君王不早朝。
Vân mấn hoa nhan kim bộ dao
Phù dung trướng noãn độ xuân tiêu
Xuân tiêu khổ đoản nhật cao khởi
Tòng thử quân vương bất tảo triều
(Tóc mây, mặt hoa, những chuỗi ngọc trên đầu rung rinh
Trướng phù dung ấm trải qua đêm xuân
Bực nỗi đêm xuân ngắn ngủi, mặt trời lên cao rồi mới dậy
Từ đấy vua không ra coi chầu sớm nữa)
Cuộc hoan yến say sưa mãi mãi,
Đêm lần đêm, xuân lại đòi xuân.
Trong ba ngàn kẻ cung tần,
Chỉ riêng dành một ái ân cho nàng.
承歡侍宴無閑暇，
春從春遊夜專夜。
後宮佳麗三千人，
三千寵愛在一身。
Thừa hoan thị yến vô nhàn hạ
Xuân tòng xuân du dạ chuyển dạ
Hậu cung giai lệ tam thiên nhân
Tam thiên sủng ái tại nhất nhân
(Khi mua vui, khi hầu tiệc, chẳng lúc nào ngơi
Mùa xuân theo đi chơi xuân, đêm nào cũng là đêm riêng của nàng với vua
Gái đẹp nơi hậu cung hàng ba ngìn người,
Tình yêu thương đối với ba ngìn người ấy nay trút cả vào mình nàng)
Khi hầu tối nhà vàng sẵn đúc,
Khi vui xuân lầu ngọc càng say.
春從春遊夜專夜。
後宮佳麗三千人，
三千寵愛在一身。
Thừa hoan thị yến vô nhàn hạ
Xuân tòng xuân du dạ chuyển dạ
Hậu cung giai lệ tam thiên nhân
Tam thiên sủng ái tại nhất nhân
(Khi mua vui, khi hầu tiệc, chẳng lúc nào ngơi
Mùa xuân theo đi chơi xuân, đêm nào cũng là đêm riêng của nàng với vua
Gái đẹp nơi hậu cung hàng ba ngìn người,
Tình yêu thương đối với ba ngìn người ấy nay trút cả vào mình nàng)
Khi hầu tối nhà vàng sẵn đúc,
Khi vui xuân lầu ngọc càng say.
金星妝成嬌侍夜，
玉樓宴罷醉和春。
Kim ốc trang thành kiều thị dạ
Ngọc lâu yến bãi tuý hoà xuân
(Nơi nhà vàng, trang hoàng xong, là chỗ của những đêm hầu hạ nũng nịu
Tiệc lầu ngọc, tan rồi là buổi say sưa với cả chiều xuân êm ái)
Nức khen môn hộ từ rày vẻ vang.
姊妹弟兄皆列士，
可憐光彩生門戶。
Tỷ muội huynh đệ giai liệt thổ
Khả liên quang thái sinh môn hộ
可憐光彩生門戶。
Tỷ muội huynh đệ giai liệt thổ
Khả liên quang thái sinh môn hộ
(Chị em, anh em đều đước cắt đất phong quan
Thương thay! Một mình làm vẻ vang cho cả nhà cả họ!)
Xui bác mẹ lòng thường ai cũng,
Sinh gái mà xem trọng hơn trai.
遂令天下父母心，
不重生男重生女。
Toại linh thiên hạ phụ mẫu tâm
Bất trọng sinh nam trọng sinh nữ
(Khiến cho lòng những người làm cha mẹ trong thiên hạ
Quý sinh con gái hơn sinh trai)
Cung Ly cao vút mây trời,
Tiếng tơ, trúc hoà cùng hát múa.
Gió đưa tiếng nhạc khắp nơi vang lừng,
Suốt ngày xem nào đã chán chê.
不重生男重生女。
Toại linh thiên hạ phụ mẫu tâm
Bất trọng sinh nam trọng sinh nữ
(Khiến cho lòng những người làm cha mẹ trong thiên hạ
Quý sinh con gái hơn sinh trai)
Cung Ly cao vút mây trời,
Tiếng tơ, trúc hoà cùng hát múa.
Gió đưa tiếng nhạc khắp nơi vang lừng,
Suốt ngày xem nào đã chán chê.
驪宮高處入青雲
仙樂風飄處處聞
緩歌慢舞凝絲竹，
盡日君王看不足。
Ly cung cao xứ nhập thanh vân
Tiên nhạc phong phiêu xứ xứ văn.
Hoãn ca mạn vũ ngưng ty trúc
Tận nhật quân vương khan bất túc.
(Cung điện trên núi Ly Sơn cao vút mây xanh
Khúc nhạc tiên theo gió đưa đi, nơi nơi nghe tiếng
Giọng ca trầm trầm, điệu múa khoan hoà với tiếng đàn tiếng sáo
Suốt ngày vua xem không xuể)
仙樂風飄處處聞
緩歌慢舞凝絲竹，
盡日君王看不足。
Ly cung cao xứ nhập thanh vân
Tiên nhạc phong phiêu xứ xứ văn.
Hoãn ca mạn vũ ngưng ty trúc
Tận nhật quân vương khan bất túc.
(Cung điện trên núi Ly Sơn cao vút mây xanh
Khúc nhạc tiên theo gió đưa đi, nơi nơi nghe tiếng
Giọng ca trầm trầm, điệu múa khoan hoà với tiếng đàn tiếng sáo
Suốt ngày vua xem không xuể)
Đất Ngư vang động sấm bề,
Khiếp thay áo vũ xiêm nghê tan tành.
漁陽鼙鼓動地來，
驚破霓裳羽衣曲。
Ngư Dương bề cổ động địa lai
Kinh phá Nghê thường vũ y khúc.
(Tiếng trống trận Ngư Dương bỗng dậy đất kéo đến
Làm cho điệu múa Nghê thường vũ y tan tác kinh hoàng)
Chốn thanh khuyết bỗng sinh khói lửa,
Cõi tây nam xe ngựa tếch chừng.
驚破霓裳羽衣曲。
Ngư Dương bề cổ động địa lai
Kinh phá Nghê thường vũ y khúc.
(Tiếng trống trận Ngư Dương bỗng dậy đất kéo đến
Làm cho điệu múa Nghê thường vũ y tan tác kinh hoàng)
Cõi tây nam xe ngựa tếch chừng.
九重城闕煙塵生，
千乘萬騎西南行。
Cửu trùng thành khuyết yên trần sinh
Thiên thặng vạn kỵ tây nam hành
(Chín lần thành khuyết, khói bụi mịt mù
Nghìn cỗ xe, muôn cỗ ngựa chạy về tây nam)
Cờ lay lay bỗng lại dừng,
Dặm tây xa chạy đã chừng ngoại trăm.
翠華搖搖行復止，
西出都門百餘里。
Thuý hoa dao dao hành phục chỉ
Tây xuất đô môn bách dư lý
(Tàn thắm, cờ hoa ngả nghiêng dùng dằng
Đi ra phía tây, khỏi cổng thành được hơn trăm dặm)
西出都門百餘里。
Thuý hoa dao dao hành phục chỉ
Tây xuất đô môn bách dư lý
(Tàn thắm, cờ hoa ngả nghiêng dùng dằng
Đi ra phía tây, khỏi cổng thành được hơn trăm dặm)
Đem mày nga liều trước chinh yên.
Không người thu lượm hoa điền,
Lược vàng trâm ngọc vãi trên mặt đường.
六軍不發無奈何，
宛轉蛾眉馬前死。
花鈿委地無人收，
翠翹金雀玉搔頭
。宛轉蛾眉馬前死。
花鈿委地無人收，
翠翹金雀玉搔頭
Lục quân bất phát vô nại hà
Uyển chuyển nga mi mã tiền tử.
Hoa điền uỷ địa vô nhân thu
Thuý kiều, kim tước, ngọc tao đầu.
(Bỗng sáu quân không chịu tiến, tình thế khó xong
Gái mày ngày phải quằn quại chết trước đầu ngựa
Bông hoa vàng, cành thuý kiều, hình kim tước và trâm ngọc cài đầu
Rơi rắc trên mặt đất chẳng còn ai nhặt)
Nhìn máu đào nước mắt hoà chan.
Bụi vàng man mác gió đàn,
Đường mây chằng chịt suối ngàn xông pha.
君王掩面救不得，
回看血淚相和流。
黃埃散漫風蕭索，
雲棧縈紆登劍閣。
Quân vương yểm diện cứu bất đắc
Hồi khan huyết lệ tương hoà lưu
Hoàng ai tản mạn phong tiêu tác
Vân sạn oanh vu đăng Kiếm Các.
(Cứu không nổi, vua đành bưng mặt
Khi nhìn lại, máu pha nước mắt đã chảy ròng ròng.
Bụi vàng tản mát bay, gió hiu hắt thổi
Những đợt thang mây vẫn uốn khúc cheo leo trên núi Kiếm Các.)
回看血淚相和流。
黃埃散漫風蕭索，
雲棧縈紆登劍閣。
Quân vương yểm diện cứu bất đắc
Hồi khan huyết lệ tương hoà lưu
Hoàng ai tản mạn phong tiêu tác
Vân sạn oanh vu đăng Kiếm Các.
(Cứu không nổi, vua đành bưng mặt
Khi nhìn lại, máu pha nước mắt đã chảy ròng ròng.
Bụi vàng tản mát bay, gió hiu hắt thổi
Những đợt thang mây vẫn uốn khúc cheo leo trên núi Kiếm Các.)
Bộ hành dưới núi Nga thưa thớt,
Sắc cờ bên bóng nhật nhạt mờ.
Non xanh nước biếc bơ vơ,
Quân vương hôm sớm ngẩn ngơ mối tình.
Sắc cờ bên bóng nhật nhạt mờ.
Non xanh nước biếc bơ vơ,
Quân vương hôm sớm ngẩn ngơ mối tình.
峨嵋山下少人行，
旌旗無光日色薄。
蜀江水碧蜀山青，
聖主朝朝暮暮情。
Nga My sơn hạ thiểu nhân hành
Tinh kỳ vô quang nhật sắc bạc.
Thục giang thuỷ bích Thục sơn thanh
Thánh chủ triêu triêu mộ mộ tình.
(Dưới chân núi Nga My thưa thớt người đi
Bóng cờ ủ rũ, ánh mặt trời bạc phếch
Sông đất Thục biếc, núi đất Thục xanh
Tình vua nhớ nhung hết sớm lại chiều)
Trăng hành cung ra hình sầu não,
Nhạc đêm mưa tiếng dạo đau lòng.
旌旗無光日色薄。
蜀江水碧蜀山青，
聖主朝朝暮暮情。
Nga My sơn hạ thiểu nhân hành
Tinh kỳ vô quang nhật sắc bạc.
Thục giang thuỷ bích Thục sơn thanh
Thánh chủ triêu triêu mộ mộ tình.
(Dưới chân núi Nga My thưa thớt người đi
Bóng cờ ủ rũ, ánh mặt trời bạc phếch
Sông đất Thục biếc, núi đất Thục xanh
Tình vua nhớ nhung hết sớm lại chiều)
Nhạc đêm mưa tiếng dạo đau lòng.
行宮見月傷心色，
夜雨聞鈴腸斷聲。
Hành cung kiến nguyệt thương tâm sắc
Dạ vũ văn linh trường đoạn thanh
(Ánh trăng nơi hành cung, trông những đau lòng
Tiếng chuông lúc đêm mưa, nghe càng đứt ruột.)
夜雨聞鈴腸斷聲。
Hành cung kiến nguyệt thương tâm sắc
Dạ vũ văn linh trường đoạn thanh
(Ánh trăng nơi hành cung, trông những đau lòng
Tiếng chuông lúc đêm mưa, nghe càng đứt ruột.)
Đất trời xoay trở xe rồng,
Dùng dằng đến đấy chân không nỡ dời.
Bãi Ngôi trong nơi bùn lấm,
Mặt ngọc đâu? thấy nấm mồ đâu?
天旋地轉迴龍馭，
到此躊躇不能去。
馬嵬坡下泥土中，
不見玉顏空死處。
到此躊躇不能去。
馬嵬坡下泥土中，
不見玉顏空死處。
Thiên tuyền địa chuyển hồi long ngự
Đáo thử trừ trừ bất nhẫn khứ.
Mã Ngôi pha hạ nê thổ trung
Bất kiến ngọc nhan không tử xứ
(Trời xoay đất chuyển, xe rồng lại trở về
Tới đó (chỉ bãi Mã Ngôi, nơi Dương Quí Phi chết) dùng dằng không nỡ dời chân.
Trong đống đất bùn, trên bãi Mã Ngôi
Mặt ngọc nào thấy đâu, còn trơ chỗ thác uổng!)
Áo đầm tôi, chúa nhìn nhau,
Đông Đô quen lối vó câu trở về.
君臣相顧盡霑衣，
東望都門信馬歸。
東望都門信馬歸。
Quân thần tương cố tận triêm y
Đông vọng đô môn tín mã quy.
(Vua tôi nhìn nhau, ai nấy lệ rơi thấm áo
Hướng về phương đông, phía cổng thành mặc cho vó ngựa quen đường lững thững bước về)
Về vườn tược còn y như cũ,
Phù dung kia liễu nọ bên cung.
Liễu, hoa in ngắt hình dung,
Làm sao đối cảnh mà không lệ trào
歸來池苑皆依舊，
太液芙蓉未央柳。
芙蓉如面柳如眉，
對此如何不淚垂
。太液芙蓉未央柳。
芙蓉如面柳如眉，
對此如何不淚垂
Quy lai trì uyển giai y cựu
Thái Dịch phù dung Vị Ương liễu.
Phù dung như diện liễu như mi
Đối thử như hà bất lệ thuỳ.
(Tới nơi, ao vườn vẫn nguyên như cũ
Sen hồ Thái Dịch, liễu cung Vị Ương,
Thấy hoa sen, nhớ đến mặt nàng, thấy lá liễu, nhớ lông mày nàng.
Trước cảnh ấy, cầm sao được giọt lệ!)
Đón gió xuân lý đào hoa nở,
Gặp mưa thu rụng lá ngô đồng.
Cỏ tràn tây uyển nam cung,
Lá rơi không quét ngập hồng thềm sân.
春風桃李花開日，
秋雨梧桐葉落時。
西宮南內多秋草，
落葉滿階紅不掃
。秋雨梧桐葉落時。
西宮南內多秋草，
落葉滿階紅不掃
Xuân phong đào lý hoa khai nhật
Thu vũ ngô đồng diệp lạc thì
Tây Cung, Nam Nội đa thu thảo
Lạc diệp mãn giai hồng bất tảo
(Những buổi gió xuân, đào lý nở hoa
Những lúc mưa thu, ngô đồng rụng lá
Đền Tây Cung, điện Nam Nội cỏ thu mọc đầy
Lá rụng tơi bời, đỏ thềm không ai quét)
Đêm hôm buồn thấy đóm bay,
Đèn hiu khêu cạn giấc say chửa thành.
Đêm đằng đẵng chầy canh điểm trống.
Trời mờ mờ rọi bóng Ngân Hà.
Nặng dày ngói uyển sương sa,
Lạnh lùng chăn thuý ai mà đắp chung.
Kiếp sống thác thu đông đã trải,
Hồn chiêm bao qua lại còn không?
遲遲鐘鼓初長夜，
耿耿星河欲曙天。
鴛鴦瓦冷霜華重，
翡翠衾寒誰與共。
悠悠生死別經年，
魂魄不曾來入夢
。耿耿星河欲曙天。
鴛鴦瓦冷霜華重，
翡翠衾寒誰與共。
悠悠生死別經年，
魂魄不曾來入夢
(Trước điện, buổi tối, cái đóm bay, cảnh tình lặng ngắt
Ngọn đèn vò võ khêu đã hết bấc, giấc mộng vẫn chưa thành
Tiếng trống cầm canh chầm chậm của đêm mới bắt đầu dài
Ánh sao lấp lánh trên sông Ngân lúc trời sắp sáng
Lớp sương nặng phủ trên mái ngói uyên ương giá ngắt
Tấm chăn cánh trả, lạnh như tiền, chung đắp cùng ai?)
Có nhà đạo sĩ Lâm Cùng,
Trí hồn ra phép thần thông lạ thường.
Cảm nỗi chúa nhớ thương khắc khoải,
Hết lòng sai phương sĩ tìm tòi.
臨邛道士鴻都客，
能以精誠致魂魄。
為感君王輾轉思，
遂教方士殷勤覓。
Lâm Cùng đạo sĩ Hồng Đô khách
Năng dĩ tinh thành trí hồn phách
Vị cảm quân vương triển chuyển tư
Toại giao phương sĩ ân cần mịch
(Một đạo sĩ ở Lâm Cùng, đến chơi Hồng Đô
Có phép thuật tinh thành gọi được hồn phách người chết
Vì cảm nỗi lòng vua nhớ nhung trằn trọc
Mới sai phương sĩ hết lòng tìm kiếm)
Nhanh như chớp lướt gió, hơi,
Đã hầu xuống đất lên trời khắp phương.
Kìa mây biếc, suối vàng mọi chỗ,
Những mênh mông nào có thấy ai.
能以精誠致魂魄。
為感君王輾轉思，
遂教方士殷勤覓。
Lâm Cùng đạo sĩ Hồng Đô khách
Năng dĩ tinh thành trí hồn phách
Vị cảm quân vương triển chuyển tư
Toại giao phương sĩ ân cần mịch
(Một đạo sĩ ở Lâm Cùng, đến chơi Hồng Đô
Có phép thuật tinh thành gọi được hồn phách người chết
Vì cảm nỗi lòng vua nhớ nhung trằn trọc
Mới sai phương sĩ hết lòng tìm kiếm)
Nhanh như chớp lướt gió, hơi,
Đã hầu xuống đất lên trời khắp phương.
Kìa mây biếc, suối vàng mọi chỗ,
Những mênh mông nào có thấy ai.
排空馭氣奔如電，
升天入地求之遍。
上窮碧落下黃泉，
兩處茫茫皆不見。
Bài không ngự khí bôn như điện
Thăng thiên nhập địa cầu chi biến
Thượng cùng bích lạc hạ hoàng tuyền
Lưỡng xứ mang mang giai bất kiến.
(Xé tầng mây, cưỡi làn gió, đi nhanh như chớp
Lên trời, xuống đất, tìm khắp mọi nơi
Trên từ mây biếc, dưới đến suối vàng
Cả hai nơi đều mênh mang không thấy)
升天入地求之遍。
上窮碧落下黃泉，
兩處茫茫皆不見。
Bài không ngự khí bôn như điện
Thăng thiên nhập địa cầu chi biến
Thượng cùng bích lạc hạ hoàng tuyền
Lưỡng xứ mang mang giai bất kiến.
(Xé tầng mây, cưỡi làn gió, đi nhanh như chớp
Lên trời, xuống đất, tìm khắp mọi nơi
Trên từ mây biếc, dưới đến suối vàng
Cả hai nơi đều mênh mang không thấy)
Thoắt nghe có núi Bồng Lai,
Ở đâu giữa khoảng bể trời mông lung.
Lầu sóng sánh mây hồng năm vẻ,
Người thướt tha nhiều vẻ cung tiên.
Có người tên gọi Ngọc Chân,
Mặt hoa da phấn cũng gần như in.
Ngoài kim khuyết gõ then nhắn hỏi,
Tiểu Ngọc kia báo với cung thành.
Hốt văn hải thượng hữu tiên sơn
Sơn tại hư vô phiếu diểu gian
Lâu các linh lung ngũ vân khởi
Kỳ trung xước ước đa tiên tử
Trung hữu nhất nhân tự Thái Chân
Tuyết phu hoa mạo sâm si thị
Kim khuyết tây sương khấu ngọc quynh
Chuyển giao Tiểu Ngọc báo Song Thành.
忽聞海上有仙山，
山在虛無縹緲間。
樓閣玲瓏五雲起，
其中綽約多仙子。
中有一人字太真，
雪膚花貌參差是。
金闕西廂叩玉扃，
轉教小玉報雙成。
(Chợt nghe ở ngoài bể cổ có ngọn núi tiên
Núi rập rờn trong khoảng hư vô huyền ảo
Lầu gác lộng lẫy, năm thức mây lồng
Có bao nàng tiên thướt tha yểu điệu
Trong đó, một nàng tên gọi Thái Chân
Da tuyết, mặt hoa na ná giống
Gõ cửa ngọc mái tây nơi kim khuyết
Nhờ Tiểu Ngọc, truyền bảo đến Song Thành (tên hai tiên nữ)
山在虛無縹緲間。
樓閣玲瓏五雲起，
其中綽約多仙子。
中有一人字太真，
雪膚花貌參差是。
金闕西廂叩玉扃，
轉教小玉報雙成。
(Chợt nghe ở ngoài bể cổ có ngọn núi tiên
Núi rập rờn trong khoảng hư vô huyền ảo
Lầu gác lộng lẫy, năm thức mây lồng
Có bao nàng tiên thướt tha yểu điệu
Trong đó, một nàng tên gọi Thái Chân
Da tuyết, mặt hoa na ná giống
Gõ cửa ngọc mái tây nơi kim khuyết
Nhờ Tiểu Ngọc, truyền bảo đến Song Thành (tên hai tiên nữ)
Thoắt nghe có núi Bồng Lai,
Ở đâu giữa khoảng bể trời mông lung.
Lầu sóng sánh mây hồng năm vẻ,
Người thướt tha nhiều vẻ cung tiên.
Có người tên gọi Ngọc Chân,
Mặt hoa da phấn cũng gần như in.
Ngoài kim khuyết gõ then nhắn hỏi,
Tiểu Ngọc kia báo với cung thành.
Ở đâu giữa khoảng bể trời mông lung.
Lầu sóng sánh mây hồng năm vẻ,
Người thướt tha nhiều vẻ cung tiên.
Có người tên gọi Ngọc Chân,
Mặt hoa da phấn cũng gần như in.
Ngoài kim khuyết gõ then nhắn hỏi,
Tiểu Ngọc kia báo với cung thành.
忽聞海上有仙山，
山在虛無縹緲間。
樓閣玲瓏五雲起，
其中綽約多仙子。
中有一人字太真，
雪膚花貌參差是。
金闕西廂叩玉扃，
轉教小玉報雙成。
Hốt văn hải thượng hữu tiên sơn
Sơn tại hư vô phiếu diểu gian
Lâu các linh lung ngũ vân khởi
Kỳ trung xước ước đa tiên tử
Trung hữu nhất nhân tự Thái Chân
Tuyết phu hoa mạo sâm si thị
Kim khuyết tây sương khấu ngọc quynh
Chuyển giao Tiểu Ngọc báo Song Thành.
(Chợt nghe ở ngoài bể cổ có ngọn núi tiên
Núi rập rờn trong khoảng hư vô huyền ảo
Lầu gác lộng lẫy, năm thức mây lồng
Có bao nàng tiên thướt tha yểu điệu
Trong đó, một nàng tên gọi Thái Chân
Da tuyết, mặt hoa na ná giống
Gõ cửa ngọc mái tây nơi kim khuyết
Nhờ Tiểu Ngọc, truyền bảo đến Song Thành (tên hai tiên nữ)
忽聞海上有仙山，
山在虛無縹緲間。
樓閣玲瓏五雲起，
其中綽約多仙子。
中有一人字太真，
雪膚花貌參差是。
金闕西廂叩玉扃，
轉教小玉報雙成。
山在虛無縹緲間。
樓閣玲瓏五雲起，
其中綽約多仙子。
中有一人字太真，
雪膚花貌參差是。
金闕西廂叩玉扃，
轉教小玉報雙成。
Hốt văn hải thượng hữu tiên sơn
Sơn tại hư vô phiếu diểu gian
Lâu các linh lung ngũ vân khởi
Kỳ trung xước ước đa tiên tử
Trung hữu nhất nhân tự Thái Chân
Tuyết phu hoa mạo sâm si thị
Kim khuyết tây sương khấu ngọc quynh
Chuyển giao Tiểu Ngọc báo Song Thành.
(Chợt nghe ở ngoài bể cổ có ngọn núi tiên
Núi rập rờn trong khoảng hư vô huyền ảo
Lầu gác lộng lẫy, năm thức mây lồng
Có bao nàng tiên thướt tha yểu điệu
Trong đó, một nàng tên gọi Thái Chân
Da tuyết, mặt hoa na ná giống
Gõ cửa ngọc mái tây nơi kim khuyết
Nhờ Tiểu Ngọc, truyền bảo đến Song Thành (tên hai tiên nữ)
忽聞海上有仙山，
山在虛無縹緲間。
樓閣玲瓏五雲起，
其中綽約多仙子。
中有一人字太真，
雪膚花貌參差是。
金闕西廂叩玉扃，
轉教小玉報雙成。
Nghe tin có sứ Hán đình,
Chín hoa trong trướng thốt kinh giấc hài,
Bồi hồi dậy xiêm cài gối sửa,
Lại từ từ bình mở rèm lên.
聞道漢家天子使，
九華帳裡夢魂驚。
攬衣推枕起徘徊，
珠箔銀屏迤邐開。
Văn đạo Hán gia thiên tử sứ
Cửu hoa trướng lý mộng hồn kinh
Lãm y thôi chẩm khởi bồi hồi
Châu bạc ngân bình di lý khai.
(Nghe có sứ vua Hán tới
Trong màn cửa hoa giật mình tỉnh giấc
Khép áo, đẩy gối, bồi hồi trở dậy
Cánh rèm châu, bức mành bạc từ từ mở ra)
九華帳裡夢魂驚。
攬衣推枕起徘徊，
珠箔銀屏迤邐開。
Văn đạo Hán gia thiên tử sứ
Cửu hoa trướng lý mộng hồn kinh
Lãm y thôi chẩm khởi bồi hồi
Châu bạc ngân bình di lý khai.
(Nghe có sứ vua Hán tới
Trong màn cửa hoa giật mình tỉnh giấc
Khép áo, đẩy gối, bồi hồi trở dậy
Cánh rèm châu, bức mành bạc từ từ mở ra)
Tỉnh mơ, mái tóc còn xiêm,
Mũ hoa chưa chỉnh gót sen vội dời.
Trông tay áo phất phơ trước gió,
Hãy in dường Nghê vũ ngày xưa.
Châu chan nét ngọc bơ thờ,
Một cành lê đẫm hạt mưa xuân dào.
Ngừng nước mắt ngẹn ngào tạ chúa,
Cách âm dương đôi ngả mơ màng.
Vân kết bán thiên tân thuỵ giác
Hoa quan bất chỉnh há đường lai
Phong xuy tiên duệ phiêu phiêu cử
Do tự Nghê Thường vũ y vũ
Ngọc dung tịch mịch lệ lan can
Lê hoa nhất chi xuân đới vũ
Hàm tình ngưng thế tạ quân vương
Nhất biệt tâm dung lưỡng diểu mang!
雲鬢半偏新睡覺，
花冠不整下堂來。
風吹仙袂飄飄舉，
猶似霓裳羽衣舞。
玉容寂寞淚闌干，
梨花一枝春帶雨。
含情凝睇謝君王，
一別音容兩渺茫。
(Bối tóc mây hơi lệch, vẻ còn ngái ngủ
Mũ hoa đội chưa ngay, vội bước xuống thềm
Gió thổi, vạt áo nhẹ nhẹ bay
Hệt như lúc đang múa khúc Nghê thường y vũ
Vẻ ngọc âm thầm, vắn dài hàng lệ,
Một cành hoa lệ đẫm hạt mưa xuân
Đăm đăm khoé mắt, nghẹn ngào “Đa tạ lòng quân vương
Một lần từ biệt đôi ngả cách mặt khuất lời)
花冠不整下堂來。
風吹仙袂飄飄舉，
猶似霓裳羽衣舞。
玉容寂寞淚闌干，
梨花一枝春帶雨。
含情凝睇謝君王，
一別音容兩渺茫。
(Bối tóc mây hơi lệch, vẻ còn ngái ngủ
Mũ hoa đội chưa ngay, vội bước xuống thềm
Gió thổi, vạt áo nhẹ nhẹ bay
Hệt như lúc đang múa khúc Nghê thường y vũ
Vẻ ngọc âm thầm, vắn dài hàng lệ,
Một cành hoa lệ đẫm hạt mưa xuân
Đăm đăm khoé mắt, nghẹn ngào “Đa tạ lòng quân vương
Một lần từ biệt đôi ngả cách mặt khuất lời)
Ái ân dứt lối Chiêu Dương,
Ngày dài tháng rộng đã thường cung tiên.
Ngoảnh trông xuống nhân hoàn dưới ấy,
Trường An đâu? chỉ thấy bụi mù.
Vật xưa đem tỏ tình sâu,
Này thoa này hạp xin hầu gửi qua.
Thoa vớt hạp chia ra hai nửa,
Nửa đem về còn nửa lưu đây.
Lòng xin bền tựa vật này,
Thiên đình, hạ giới hẹn ngày gặp nhau.
Khi lâm biệt mấy câu gắn bó,
Trong lời thề lòng tỏ đôi bên.
昭陽殿裡恩愛絕，
蓬萊宮中日月長。
回頭下望人寰處，
不見長安見塵霧。
唯將舊物表深情，
鈿合金釵寄將去。
釵留一股合一扇，
釵擘黃金合分鈿。
但教心似金鈿堅，
天上人間會相見。
臨別殷勤重寄詞，
詞中有誓兩心知。
Chiêu Dương điện lý ân ái tuyệt
Bồng Lai cung trung nhật nguyệt trường
Hồi đầu hạ vọng nhân hoàn xứ
Bất kiến Trường An kiến trần vụ
Duy tương cựu vật biểu thâm tình
Điến hạp kim hoa ký tương khứ
Thoa lưu nhất cổ, hạp nhất phiến
Thoa tích hoàng kim hạp phân điến
Đãn giao tâm tự kim điến kiên
Thiên thượng nhân gian hội tương kiến
Lâm biệt ân cần trung ký từ
Từ trung hữu thệ lưỡng tâm tri:
(Tình ân ái ở Chiêu Dương thế là đoạn tuyệt
Ngày tháng trong cung Bồng Lai dài đằng đẵng.
Ngoảnh mặt nhìn xuống cõi đời
Không thấy Trường An, chỉ thấy bụi trần mù mịt.
Nay xin mượn vật cũ để tỏ chút tình thâm
Chiếc hộp khảm, cành kim thoa, gửi mang về giúp
Thoa để lại một nhành, hộp để lại một mảnh
Thoa bẻ nhánh vàng, hộp chia mảnh khảm
Chỉ nguyệt tấm lòng bền như vàng như khảm
Kẻ trên đời, người trần thế sẽ còn gặp nhau!”
Lúc sắp từ biệt còn ân cần nhắc gửi mấy lời
Trong đó có lời thề riêng, chỉ hai tấm lòng được biết.)
蓬萊宮中日月長。
回頭下望人寰處，
不見長安見塵霧。
唯將舊物表深情，
鈿合金釵寄將去。
釵留一股合一扇，
釵擘黃金合分鈿。
但教心似金鈿堅，
天上人間會相見。
臨別殷勤重寄詞，
詞中有誓兩心知。
Chiêu Dương điện lý ân ái tuyệt
Bồng Lai cung trung nhật nguyệt trường
Hồi đầu hạ vọng nhân hoàn xứ
Bất kiến Trường An kiến trần vụ
Duy tương cựu vật biểu thâm tình
Điến hạp kim hoa ký tương khứ
Thoa lưu nhất cổ, hạp nhất phiến
Thoa tích hoàng kim hạp phân điến
Đãn giao tâm tự kim điến kiên
Thiên thượng nhân gian hội tương kiến
Lâm biệt ân cần trung ký từ
Từ trung hữu thệ lưỡng tâm tri:
(Tình ân ái ở Chiêu Dương thế là đoạn tuyệt
Ngày tháng trong cung Bồng Lai dài đằng đẵng.
Ngoảnh mặt nhìn xuống cõi đời
Không thấy Trường An, chỉ thấy bụi trần mù mịt.
Nay xin mượn vật cũ để tỏ chút tình thâm
Chiếc hộp khảm, cành kim thoa, gửi mang về giúp
Thoa để lại một nhành, hộp để lại một mảnh
Thoa bẻ nhánh vàng, hộp chia mảnh khảm
Chỉ nguyệt tấm lòng bền như vàng như khảm
Kẻ trên đời, người trần thế sẽ còn gặp nhau!”
Lúc sắp từ biệt còn ân cần nhắc gửi mấy lời
Trong đó có lời thề riêng, chỉ hai tấm lòng được biết.)
Nhớ hôm thất tịch bên đền,
Đêm khuya vắng lẻ lời nguyền riêng tây.
Chim trời nguyền đôi bay liền cánh,
Cây đất liền đôi nhánh liền da.
Có hồi đất sụp trời sa,
Giận này dằng dặc chẳng giờ nào nguôi.
七月七日長生殿，
夜半無人私語時。
在天願作比翼鳥，
在地願為連理枝。
天長地久有時盡，
此恨綿綿無絕期。
Thất nguyệt thất nhật Trường Sinh điện
Dạ bán vô nhân tư ngữ thì:
“Tại thiên nguyệt tác tỷ dực điểu
Tại địa nguyện vi liên lý chi”
Thiên trường địa cửu hữu thì tận
Thử hận miên miên vô tuyệt kỳ.
(Đó là đêm mồng bảy tháng bày, tại điện Trường Sinh
Nửa đêm, người vắng, thề riêng với nhau:
“Ở trên trời nguyện làm chim liền cánh,
Ở dưới đất nguyện làm cây liền cành”
Trời đất dài lâu cũng có lúc hết
Hận này đằng dặc, không thưở nào cùng!)
夜半無人私語時。
在天願作比翼鳥，
在地願為連理枝。
天長地久有時盡，
此恨綿綿無絕期。
Thất nguyệt thất nhật Trường Sinh điện
Dạ bán vô nhân tư ngữ thì:
“Tại thiên nguyệt tác tỷ dực điểu
Tại địa nguyện vi liên lý chi”
Thiên trường địa cửu hữu thì tận
Thử hận miên miên vô tuyệt kỳ.
(Đó là đêm mồng bảy tháng bày, tại điện Trường Sinh
Nửa đêm, người vắng, thề riêng với nhau:
“Ở trên trời nguyện làm chim liền cánh,
Ở dưới đất nguyện làm cây liền cành”
Trời đất dài lâu cũng có lúc hết
Hận này đằng dặc, không thưở nào cùng!)
____
Tham khảo Chester Beatty Digital Collection:
https://viewer.cbl.ie/viewer/object/J_1158_1/1/
Xem thêm video: https://www.bilibili.com/video/av497608911/
Văn bản "Trường hận ca" và bản Việt dịch lấy từ trang Thivien.net
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét