Mùa thu thưởng cúc qua bộ tranh BÁCH CÚC (百菊 Hyakukiku) của hoạ sĩ Keika Hasegawa thời Minh Trị

Hoa cúc ở xứ Phù Tang không chỉ được xem là loài hoa đẹp thanh tú mà còn là biểu tượng của mặt trời, sự hoàn mĩ, trường cửu, sức mạnh và cao quý; thuộc một trong hai biểu tượng chính cho văn hoá và tinh thần Nhật Bản: hoa cúc và thanh gươm. Hoa cúc được du nhập từ Trung Quốc sang Nhật Bản từ thế kỉ thứ 8 thời Heian, và Thiên hoàng đã chọn loại cúc 16 cánh làm quốc huy của hoàng gia. Thiên hoàng, vốn đại diện cho chế độ quân chủ thế tập có lịch sử liên tục và lâu đời nhất, đã trị vì trên ngai cúc vàng (hoàng vị) tượng trưng cho nhà nước và sự hợp nhất của dân tộc. Hoa cúc trở thành quốc hoa Nhật mà ta có thể thấy qua huy hiệu trên hộ chiếu của công dân, huân chương hoa cúc tối cao do Thiên hoàng trao tặng, trên đồng tiền, trên kimono, vv…

Văn hoá Nhật mỗi tháng dành cho một loại hoa, tháng Cúc nguyệt (Kiku no tsuki) bắt đầu từ khoảng giữa tháng 10 (nhằm ngày 9 tháng 9 âm lịch tức Tết Trùng Cửu) tới cuối tháng 11 là lễ hội hoa cúc (Kiku no Sekku), là một trong năm lễ tết của Nhật, vô số các loại hoa cúc được trang trí và triển lãm tại các ngôi đền trên khắp Nhật Bản với quy mô rất lớn, đặc biệt ở miền Tây, để tôn vinh vẻ đẹp của hoa cúc như là lễ vật của mùa thu.

Hoạ sĩ Keika Hasegawa, cuối thể kỉ 19, đã truyền đạt được vẻ đẹp trữ tình và đa dạng của một trăm loại hoa cúc trong hoạ tập mộc bản Bách cúc 百菊, in thành 3 cuốn vào năm Minh Trị thứ 26 (1893), theo phong cách tranh Phù Thế (Ukyo-e). Mỗi bức với màu sắc rực rỡ, đường nét tinh tế, miêu tả ít nhất một đoá hoa nở mãn khai trên một thân cây đầy đủ cành lá của nghệ thuật trồng cúc theo phong cách ogiku; và mỗi tên trong 100 loại hoa cúc trong hoạ tập này cũng gợi hình và liên tưởng, như Ngân xích long, Triêu nhật hạc, Cửu trùng cẩm, Bách ngọc quan… Có bốn phong cách truyền thống trồng cúc nổi bật do hình dạng ấn tượng, màu sắc và số lượng hoa: ozukuri (ngàn đoá), ogiku (một thân), kengai (thác đổ), và shino-tsukuri (hứng mưa). Nghệ thuật và kĩ thuật trồng cúc Nhật đã phát triển suốt hơn 1500 năm qua đạt tới độ tinh tế vô song với nhiều phong cách truyền thống và hiện đại. 

Nguồn hình ảnh từ The British Museum: Keika hyakukiku 契華百菊 (One Hundred Chrysanthemums by Keika) https://www.britishmuseum.org/collection/object/A_1973-0723-0-77