CÁC LOẠI THUYỀN TRÊN SÔNG CHÂU GIANG (1800-1820)

Mạng lưới sông vùng châu thổ Châu Giang ở Quảng Châu là nơi trù mật đông đúc, sinh hoạt dân cư ở đây gắn bó mật thiết với các loại tàu thuyền. Giữa thời nhà Thanh, Quảng Châu trở thành cửa khẩu thông thương duy nhất của Trung Quốc, từ đó tạo nên một hệ thống vận chuyển mậu dịch chủ yếu bằng thuyền. Vì vậy xuất hiện rất nhiều loại thuyền và kích thước khác nhau trên dòng Châu Giang, cho thấy sự phồn hoa của thành phố trên sông nước này. Người ngoại quốc tới đây đã hết sức ngạc nhiên trước cảnh thuyền bè sầm uất và tấp nập trên Châu Giang.

Đầu thế kỉ 19, ở Quảng Châu bắt đầu thịnh hành loại tranh màu nước vẽ trên giấy thông thảo (‘Thông thảo chỉ thuỷ thái hoạ’) chủ yếu để xuất khẩu. Do ‘Thông thảo hoạ’ (通草画) dùng lối vẽ phương Tây phản ánh phong tục địa phương với cách tạo hình miêu tả sinh động, màu sắc phong phú và tươi tắn, cho nên thời đó được thị trường phương Tây rất ưa chuộng. Công ti Đông Ấn Hà Lan và Công ti Đông Ấn Anh Quốc đã thuê các hoạ sĩ ở Quảng Châu vẽ các loại tàu thuyền giao thông trên Châu Giang. Bộ sưu tập tranh các loại thuyền di chuyển trên sông Châu Giang vào thời này hiện nằm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Victoria & Albert ở London, Anh.

Bộ sưu tập tranh này gồm 30 bức, tức 30 loại thuyền dưới đây có kèm theo chú thích.

*

1.    Long thuyền 龙. Thuyền dùng để đua trong lễ hội.

 2. Đường lậu thuyền 糖漏船. Thuyền dùng chở những phễu đường (đựng trong loại hũ hình phễu dùng trong sản xuất đường). 

 3. Tứ vãng 四往. Một loại đò - ‘tứ phương đò’.

4. Ngự long thuyền 御龙船. Thuyền của hoàng đế (đương thời hoàng đế không tới Quảng Châu, vì vậy có thể đây là bức vẽ tưởng tượng của hoạ sĩ)

 5. Hành vĩ đĩnh  行尾艇. Một loại thương thuyền nhỏ chở hàng thường theo sau một thuyền lớn. 

6. Hoành thuỷ độ 横水渡. Đò chở khách sang sông, phương tiện phổ biến nhất ở Châu Giang.

7. Miên hoa độ 棉花渡. Đò dùng chở bông vải.

8.  Quế Lâm thuyền 桂林船. Thuyền chạy giữa Quảng Tây và Quảng Đông (loại thuyền này có nguồn gốc từ Quế Lâm). 

9. Hào xác thuyền 蠔壳船. Thuyền chở vỏ hàu (vỏ hàu có độ sắc nhám dùng làm nguyên liệu trát bên ngoài tường ngừa trộm cắp)

10. Mộc liệu thuyền 木料船. Thuyền chở gỗ.

11. Tây Nam khách thuyền 西南客船. Thuyền chở khách qua lại giữa huyện Tây Nam và các thị trấn khác ở Quảng Đông.

12. Diêm thuyền 盐船. Thuyền chở muối.

13. Hí thuyền 戏船. Thuyền chở đoàn tuồng đi lưu diễn nơi các thị trấn và quận 

14. Áp thuyền 鸭船. Thuyền chăn nuôi vịt có thiết kế đặc biệt vừa là chuồng vừa dùng để chuyên chở vịt.

15. Ngư thuyền 渔船. Tàu đánh cá lớn, trang bị các loại lưới và ngư cụ. 

16. Thuỷ liêu 水寮. Thuyền tiệm tạp hoá bán các thực phẩm như gạo, thịt, cá, rau quả.

17. Đông Quan thuyền 东官船. Thuyền nhỏ chở hàng hoá qua lại dọc sông phía đông.

18. Thanh lâu thuyền 青楼船 (hay Lão củ đĩnh 老矩艇). Thuyền lầu xanh kích thước lớn, có tầng, trang trí tao nhã đậu ở giữa sông, khách làng chơi được ghe chở tới. 

19. Bì điều khai mai đĩnh 皮条开埋艇 Ghe đón (và tiễn) khách làng chơi từ bờ ra tới Thanh lâu thuyền. 

20. Sa cô. 沙姑. Loại thuyền lầu xanh lưu động trên Châu Giang. 

21. Tát võng đĩnh 撒网艇 Ghe đánh cá nhỏ

22. Phiến mễ thuyền 贩米船. Thuyền bán gạo (ra tới bờ biển Quảng Đông)

23. Tây Giang cốc thuyền 西江谷船. Thuyền chở gạo từ Quảng Tây và Hồ Nam tới Quảng Đông qua sông Tây Giang

24. Dạ độ 夜渡. Một loại phà hay đò vận chuyển vào ban đêm.



25. Thạch thuyền 石船. Thuyền chở đá phiến.

26. Bạch diêm tào 白盐漕. Thuyền chuyên dùng chở muối và gạo. 

27. Ngoại giang vận tải thuyền 外江运载船. Thuyền chở gạo từ những tỉnh khác (dân Quảng Đông gọi những tỉnh khác là ‘ngoại giang’). 

28. Tây qua thiên 西瓜扁. Thuyền chở hàng duy nhất có đóng dấu thông hành của hải quan(do thuyền có hình mái bầu tròn dài như quả dưa hấu nên gọi là Tây qua thiên hay thuyền quả dưa)  

29. Thuyền đi biển, làm bằng gỗ thiết mộc, có ba cột buồm.

29. Đại quan toạ thuyền 大官座船. Thuyền của hải quan Quảng Đông.

*Nguổn: Fosco Lucarelli, ‘Boats of the Pearl River’ (1800-1820) 

http://socks-studio.com/2016/11/13/boats-of-the-pearl-river-1800-1820/